Welcome to StackEdit! Hey! I’m your first Markdown document in StackEdit 1 . Don’t delete me, I’m very helpful! I can be recovered anyway in the Utils tab of the Settings dialog. Documents StackEdit stores your documents in your browser, which means all your documents are automatically saved locally and are accessible offline! Note: StackEdit is accessible offline after the application has been loaded for the first time. Your local documents are not shared between different browsers or computers. Clearing your browser’s data may delete all your local documents! Make sure your documents are synchronized with Google Drive or Dropbox (check out the Synchronization section). Create a document The document panel is accessible using the button in the navigation bar. You can create a new document by clicking New document in the document panel. Switch to another document All your local documents are listed in the document panel. You can switch from one to anoth
EDUARDO GALEANO
(1940~)
Eduardo Galeano (1940~) là một trong vài nhà văn Uruguay nổi tiếng nhất hiện nay. Ông còn là nhà phê bình, sử gia và ký giả. Những tác phẩm đặc sắc của ông, như Memoria del fuego [1982-1986, Ký ức của lửa] và Las venas abiertas de América Latina [1971, Những mạch máu mở của Mỹ La-tinh], đã được dịch ra hơn 20 ngoại ngữ. Nhiều tác phẩm của Galeano hầu như vượt khỏi lối phân định thể loại văn học thông thường, vì đó là một kết hợp của ký sự, hư cấu, bình luận chính trị, tài liệu báo chí và lịch sử.
14 tuổi, Galeano bán bức biếm hoạ chính trị đầu tay cho tuần báo El Sol. 16 tuổi, ông xuất bản bài tiểu luận đầu tay, rồi bỏ học, và bắt đầu làm nhiều việc khác nhau để mưu sinh. 20 tuổi, ông trở thành ký giả, rồi làm tổng biên tập cho tờ Marcha , một tuần báo gây ảnh hưởng lớn về văn hoá và chính trị, với sự cộng tác của những tên tuổi quan trọng như Mario Vargas Llosa, Mario Benedetti, Manuel Maldonado Denis và Roberto Fernández Retamar. Rồi ông biên tập cho nhật báo Épocha và làm tổng biên tập của University Press (1965-1973). Cuốn Las venas abiertas de América Latina [1971, Những mạch máu mở của Mỹ La-tinh] làm Galeano trở thành một trong những tác giả được đọc nhiều nhất ở Mỹ La-tinh. Sau vụ đảo chính năm 1973, ông bị bỏ tù và trục xuất khỏi Uruguay. Sang Argentina, ông thành lập và làm tổng biên tập tạp chí văn hoá Crisis.
Năm 1975, Galeano đoạt giải Casa de las Américas cho cuốn tiểu thuyết La cancion de nosotros [1975, Bài hát của chúng ta]. Sau vụ đảo chính ở Argentina năm 1976, tên tuổi ông nằm trong danh sách những người bị tử hình, nên ông chạy sang Tây-ban-nha, sống ẩn dật trên vùng bờ biển Catalan và khởi sự viết Memoria del fuego [1982-1986, Ký ức của lửa], một kiệt tác gồm ba tập (1. Los nacimientos [Khai sinh]; 2. Las caras y las máscaras [Những chân dung và mặt nạ]; 3. El siglo del viento [Thế kỷ của gió]) được giới phê bình so sánh với những kiệt tác của John Dos Passos và Gabriel García Márquez. Năm 1978, ông lại một lần nữa đoạt giải Casa de las Américas cho cuốn tự truyện Días y noches de amor y de guerra [1978, Ngày và đêm của tình yêu và chiến tranh].
Galeano trở về quê hương Montevideo vào đầu năm 1985, và tiếp tục sáng tác và xuất bản liên tục rất nhiều cho đến hôm nay. Ngoài hai giải thưởng Casa de las Américas (1975, 1978), ông còn được trao các giải thưởng quan trọng khác như: American Book Award (1989), và Cultural Freedom Award (1999, Lannan Foundation).
Hai đoản văn dưới đây nằm trong trong cuốn Bocas del tiempo [Miệng thời gian], xuất bản lần đầu năm 2004 tại Buenos Aires, với phần minh hoạ do Alfredo Mires Ortiz sưu tầm từ hoa văn dân gian ở Cajamarca, Peru.
________________________
NHỮNG BÀI HỌC ĐẦU TIÊN
Từ những con chuột chũi, chúng ta đã học làm những đường hầm.
Từ những con hải ly, chúng ta đã học làm những cái đập.
Từ những con chim, chúng ta đã học làm những cái nhà.
Từ những con nhện, chúng ta đã học dệt vải.
Từ những thân cây lăn xuống sườn đồi, chúng ta đã học về những cái bánh xe.
Từ những thân cây trôi nổi trên nước, chúng ta đã học về thuyền bè.
Từ gió, chúng ta đã học về những cánh buồm.
Bằng cách nào chúng ta học những trò ác độc?
Từ đâu chúng ta đã học làm nhơ nhớp trái đất và hành hạ con người?
BẢN ĐỒ THỜI GIAN
Trước đây chừng bốn tỷ rưỡi năm, có thể thêm hay bớt một năm, một ngôi sao còi cọc đã nhổ ra một bãi nước bọt thành một hành tinh mà bây giờ chúng ta gọi là Trái Đất.
Trước đây chừng bốn tỷ hai trăm triệu năm, tế bào đầu tiên nếm một chút nước cốt của biển và thích thú. Rồi tế bào đầu tiên phân thành hai, để nó có bạn nhậu nhẹt.
Trước đây chừng bốn triệu năm lẻ, đàn bà và đàn ông, còn là một cặp khỉ, đã đứng thẳng lên và ôm nhau, và lần đầu tiên trải qua sự vui sướng và kinh ngạc khi nhìn vào mắt nhau trong lúc đang làm cái việc ấy.
Trước đây chừng bốn trăm rưởi ngàn năm, đàn bà và đàn ông đập hai hòn đá vào nhau và thắp lên ngọn lửa đầu tiên, giúp họ chống lại cái sợ và cái lạnh.
Trước đây chừng ba trăm ngàn năm, đàn bà và đàn ông nói những chữ đầu tiên và tin rằng họ hiểu nhau.
Và đến bây giờ chúng ta vẫn còn: muốn sống có đôi, chết vì sợ, chết vì lạnh, loay hoay tìm chữ.
---------
Dịch từ nguyên tác tiếng Tây-ban-nha, “Primeras letras” và “Mapa del tiempo”, trong Eduardo Galeano, Bocas del tiempo (Buenos Aires: Siglo XXI Editores S.A., 2004), 117, 119.
Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn
Comments